Ăn chay mùa vu lan thế nào tốt cho sức khỏe?

các nghiên cứu cho thấy ăn chay mang lại nhiều lợi ích như giảm nguy cơ đái tháo đường type 2, bệnh tim, nhiều loại ung thư và một số bệnh khác. Người ăn chay ít bị béo phì và chỉ số BMI thấp hơn. Một nghiên cứu tiến hành ở Anh năm 2013 ghi nhận tỷ lệ bệnh tim ở người ăn chay giảm 1/3 so với người không ăn chay. Tổ chức Ung thư thế giới cũng khuyến cáo ăn thịt là nguy cơ gây ung thư đại tràng.

Việt Nam đang vào mùa vu lan báo hiếu, rất nhiều người ăn chay như cách báo đáp công ơn sinh thành dưỡng dục của cha mẹ. Tuy nhiên, vấn đề làm sao vừa ăn chay vừa đảm bảo sức khỏe. Đặc biệt những người áp dụng chế độ ăn chỉ với thực phẩm nguồn gốc thực vật trong thời gian dài (chay trường) có thể dẫn đến thiếu hụt một số thành phần dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể, trong khi thành phần dưỡng chất này ở thực phẩm có nguồn gốc động vật vốn phong phú hơn.

người ăn chay cần đặc biệt lưu ý đến việc cung cấp cho cơ thể đủ protein, sắt, canxi, vitamin D và các axit béo omega-3. Để đạt được điều này, mỗi người cần hấp thu nhiều loại thực phẩm khác nhau, bao gồm trái cây, rau củ quả, đậu nành và các sản phẩm từ đậu nành, ngũ cốc, ưu tiên ngũ cốc nguyên hạt.

Nên ăn ít nhất 5 phần trái cây, rau quả mỗi ngày (mỗi phần tương đương 80 g). Nghiên cứu cho thấy rau củ quả vừa giàu vitamin và chất khoáng vừa cung cấp chất xơ giúp hỗ trợ tiêu hóa và phòng ngừa táo bón.

Thông thường chế độ ăn chay giàu thành phần carbohydrate có nguồn gốc từ gạo, bánh mì, ngũ cốc, khoai tây chiếm khoảng trên 1/3 lượng thức ăn. Các loại thực phẩm này cung cấp tinh bột và là nguồn năng lượng chính của cơ thể đồng thời giàu chất xơ, canxi, sắt và vitamin nhóm B. Nên ưu tiên chọn loại nguyên hạt.

Người ăn chay nên bổ sung thêm sữa, sản phẩm từ sữa hoặc thay thế sữa như nước đậu nành. Nhiều nghiên cứu cho thấy sữa và các sản phẩm từ sữa như phô mai, yaourt là nguồn cung phong phú protein, canxi, vitamin A và B12. Ưu tiên chọn thực phẩm ít béo và ít đường.

Để cơ thể có đủ đạm, nên ăn đậu, trứng và các nguồn đạm khác. Chẳng hạn như đậu xanh, đậu đỏ, đậu đen, đậu nành, đậu Hà Lan, đậu lăng… giàu đạm, ít béo, dồi dào chất xơ, vitamin và chất khoáng, có thể tính vào thành phần rau quả. Nguồn đạm khác từ sản phẩm thay thế thịt như đậu hũ, mycoprotein (như Quorn), đạm chay khô (textured vegetable protein) và tempeh. Lưu ý hấp thu chất đạm từ nhiều nguồn khác nhau để có được thành phần axit amin phù hợp cho nhu cầu cấu trúc và chức năng của cơ thể.

Trong quá trình chế biến phải dùng chất béo thì ưu tiên chất béo chưa bão hòa như dầu thực vật, dầu oliu, dầu hướng dương, dầu hạt cải tốt cho sức khỏe hơn các chất béo chưa bão hòa như mỡ động vật, bơ. Dù vậy, các loại chất béo đều giàu năng lượng nên chỉ dùng với lượng ít. Giảm số lượng và số lần ăn thực phẩm giàu béo, muối và đường. Các thực phẩm thuộc nhóm này như kem, chocolate, bánh quy, bánh ngọt, bánh kem… chủ yếu cung cấp năng lượng ở dạng béo và đường, rất ít chất dinh dưỡng khác.

mọi người khi ăn chay cần chú ý đến những nguyên tắc sau để đảm bảo sức khỏe:

- Lựa chọn thực phẩm sạch, không ham rau củ quả giá rẻ.

- Xem xét kỹ nguồn gốc, chọn mua tại những nơi bán uy tín và giữ hóa đơn mua hàng để đảm bảo quyền lợi khi có sự cố.

- Với các loại rau cần rửa kỹ dưới vòi nước chảy.

- Các loại củ quả cần rửa sạch, gọt võ kỹ và dày.

- Hạn chế thực phẩm chay giả mặn vì quá trình sơ chế người sản xuất cần sử dụng một số chất để tạo hình, tạo màu, tạo mùi. Các chất này ảnh hưởng đến lượng dinh dưỡng còn lại trong thực phẩm, hơn nữa hiện nay việc kiểm soát sử dụng các chất phụ gia, bảo quản còn nhiều bất cập.

- Dù ăn chay hay ăn mặn cũng phải cân bằng tỷ lệ các nhóm thực phẩm tinh bột - đạm - đường - béo - xơ trong khẩu phần nhằm cung cấp đủ dưỡng chất cho cơ thể. Một người trưởng thành tiêu thụ trung bình mỗi ngày 2.000 calo. Khẩu phần dinh dưỡng người trưởng thành có thể phân bổ như sau: 85 g ngũ cốc nguyên hạt (tinh bột), 150 g đậu hoặc các chế phẩm từ đậu (đạm thực vật), 2 chén rưỡi rau (chất xơ và vitamin), 2 chén trái cây, 3 chén sản phẩm bơ sữa (chất béo và vitamin).

- Ưu tiên chế biến bằng phương pháp hấp hoặc luộc giữ nhiều dưỡng chất tự nhiên trong thực phẩm hơn chiên xào.

- Người bệnh huyết áp, tim mạch cần lưu ý nêm nhạt, ít dầu mỡ. Bệnh nhân tiểu đường hạn chế đồ ngọt.

- Ăn ít nhai nhiều, nhai kỹ giúp hệ tiêu hóa hoạt động hiệu quả hơn. Mỗi bữa ăn nên duy trì từ 20 đến 30 phút để thức ăn được nghiền kỹ với men tiêu hóa, dịch vị.

- Bổ sung và đa dạng dinh dưỡng từ các loại uống như sữa tươi, sữa đậu nành, sinh tố, nước ép.

- Bữa sáng ăn nhiều và lâu, giảm dần khẩu phần trong bữa chiều và tối.

- Nên nấu vừa đủ ăn cho mỗi bữa, ăn trong ngày và bảo quản trong tủ lạnh không quá 2 ngày. Cần nấu sôi đồ ăn sau khi lấy từ tủ lạnh ra.

- Hạn chế và cân nhắc khi mua hoặc ăn thực phẩm ở hàng quán, hè phố. Việc chế biến đồ chay tại nhà sẽ tốt hơn, đảm bảo vệ sinh và chất lượng thực phẩm.