Năm 1736, tại Hà Tiên, ai đã sáng lập ra thi đàn “Chiêu Anh Các” ?

Đó là Mạc Thiên Tích.

Tao đàn Chiêu Anh Các, gọi tắt là Chiêu Anh Các, do Trần Trí Khải tự Hoài Thủy, một danh sĩ người Việt Đông (Trung Quốc) sáng lập, và Mạc Thiên Tứ (1718 -1780) làm Tao đàn nguyên soái, ra đời vào năm 1736 ở Hà Tiên, nay thuộc tỉnh Kiên Giang, Việt Nam.
Đây không chỉ là một tổ chức gần giống như hội Tao đàn Nhị thập bát Tú của vua Lê Thánh Tông (1442-1497), mà còn là nơi thờ Khổng Tử, nơi chiêu tập các bậc hiền tài và giúp đỡ (nhà Nghĩa học) cho những thiếu niên ưu tú theo đuổi nghiệp văn, nghiệp võ.
Từ thời Đô đốc Mạc Cửu, sách ''Đại Nam liệt truyện Tiền biên'' đã ghi nhận:
“(Mạc) Cửu về Trấn (Hà Tiên) dựng thành quách, đặt liêu tá, làm nhiều nhà khách để đón tiếp hiền tài”,
Kế thừa giềng mối của cha, Mạc Thiên Tứ cũng dựng gác Chiêu Anh để thờ Tiên thánh và làm nơi đón tiếp hiền tài.
Sách “Hà Tiên trấn, Hiệp trấn Mạc thị gia phả” (gọi tắt là Mạc thị gia phả) do Vũ Thế Dinh (1) biên soạn năm 1818, chép:
“Ông (Mạc Thiên Tứ) phú tánh trung lương, nhân từ nghĩa dõng, toàn vẹn tài đức, lại tinh thông sách vở và văn thơ của Bách gia chư tử… Ông có dựng Chiêu Anh Các để thờ Tiên Thánh, và dùng lễ vật hậu hĩ để đón mời người tài giỏi. Từ bên nhà Thanh, cả các bậc tuấn tú các nước khác nghe tiếng ông đều tụ hội đến ngày một đông.”
Trong số danh sĩ "nghe tiếng mà đến", Mạc Thiên Tứ kể, “có thầy Trần Hoài Thủy từ Việt Đông vượt biển đến đây. Ta đãi làm thượng tân. Mỗi khi hoa sớm trăng đêm, ngâm vịnh chẳng thôi. Nhân, đem "Hà Tiên thập cảnh" trình cho tri kỷ. Thầy Trần dựng cơ Tao đàn, mở hội phong nhã...'” (2).
Đó là năm Bính Thìn (1736).

http://www.saimonthidan.com/?c=article&p=1598