Khi công nghệ có cảm xúc: Ranh giới giữa con người và máy móc đang mờ dần

Thế giới đang bước vào một kỷ nguyên nơi máy móc không chỉ thực hiện nhiệm vụ, mà còn bắt đầu giao tiếp , biểu cảm , và thậm chí thấu hiểu – gần giống như một con người thực thụ. Trong bối cảnh đó, một câu hỏi thú vị dần hiện lên: phải chăng con người đang nhân hóa máy móc, hay chính công nghệ đang học cách trở thành "người"? Để hiểu rõ hơn, trước tiên hãy tìm hiểu nhân hóa là gì và tại sao đây lại là một hiện tượng không còn xa lạ trong thời đại số. Nhân hóa là gì và vì sao con người lại có xu hướng này? Nhân hóa (trong tiếng Anh gọi là anthropomorphism ) là hành vi hoặc xu hướng gán cho các sự vật, hiện tượng, hay thực thể phi nhân tính (như đồ vật, động vật, hay hiện tượng tự nhiên) những đặc điểm, cảm xúc, hay hành vi của con người. Ví dụ, bạn gọi chiếc xe máy yêu quý là “bé cưng”, hay cảm thấy như “con mèo đang giận” khi nó bỏ ăn. Đó chính là nhân hóa. Việc nhân hóa không phải điều gì mới. Từ thời cổ đại, tổ tiên chúng ta đã gán cảm xúc và tính cách cho các vị thần tượng trưng cho gió, mưa, mặt trời... Nhân hóa giúp con người hiểu thế giới quanh mình theo một cách gần gũi hơn, dễ cảm nhận hơn. Và ngày nay, trong thời đại máy móc, AI, robot – xu hướng này đang quay trở lại một cách mạnh mẽ và phức tạp hơn bao giờ hết. Khi máy móc bắt đầu “nói” và “thấu hiểu” Bạn đã bao giờ trò chuyện với trợ lý ảo như Siri, Alexa hay Google Assistant chưa? Những công nghệ này được thiết kế không chỉ để “thực hiện lệnh”, mà còn biết cách phản hồi bằng giọng nói tự nhiên, đôi khi có cả chút hài hước hay nhẹ nhàng. Đây chính là ví dụ điển hình cho việc nhân hóa công nghệ . Các kỹ sư thiết kế AI không chỉ lập trình để máy móc trả lời đúng, mà còn tạo ra giọng nói giống người thật, cách nói chuyện thân thiện, thậm chí có cá tính riêng. Điều này khiến người dùng cảm thấy gần gũi và tin tưởng hơn – một thủ thuật tâm lý dựa trên nguyên tắc nhân hóa. Thử nghĩ mà xem, bạn sẽ dễ chịu hơn khi một giọng AI nói “Chào buổi sáng, hôm nay trời đẹp đấy!” thay vì chỉ lạnh lùng: “Thời tiết: 30 độ, không mưa.” Nhân hóa: Cây cầu giữa cảm xúc và công nghệ Hiểu được nhân hóa là gì còn giúp ta thấy rõ một điều: công nghệ đang ngày càng tìm cách xâm nhập vào thế giới cảm xúc của con người. Robot hình người với khuôn mặt biểu cảm, giọng nói có ngữ điệu, máy ảnh nhận diện cảm xúc, chatbot biết trả lời nhẹ nhàng khi khách hàng than phiền… Tất cả đều đang cố tạo ra ảo giác rằng: “Máy móc hiểu bạn.” Tuy nhiên, đây không đơn thuần là “trò chơi công nghệ”, mà còn là một chiến lược tâm lý. Các nghiên cứu chỉ ra rằng con người có xu hướng tin tưởng và gắn bó nhiều hơn với những công cụ, thiết bị hoặc phần mềm mà họ cảm thấy như đang “có cảm xúc”. Ví dụ, một robot chăm sóc người già với giọng nói dịu dàng, khuôn mặt dễ thương và hành động tinh tế sẽ dễ tạo cảm giác an toàn hơn so với một cỗ máy lạnh lùng vô cảm. Mặt trái của việc nhân hóa máy móc Tuy nhiên, việc lạm dụng nhân hóa trong công nghệ cũng tiềm ẩn nhiều nguy cơ. Khi người dùng quá tin tưởng hoặc gắn bó với một hệ thống AI vì “nó dễ thương”, “nó như bạn thân”, sẽ dẫn đến những kỳ vọng không thực tế. Rõ ràng, máy móc – dù có được lập trình tinh vi đến đâu – vẫn không có ý thức hay cảm xúc thật sự. Một chatbot có thể nói: “Tôi rất tiếc vì bạn đang buồn,” nhưng nó không thực sự hiểu nỗi buồn là gì. Nó chỉ đang sử dụng mô hình ngôn ngữ dự đoán lời nói phù hợp. Nếu người dùng không nhận ra điều này, có thể họ sẽ thất vọng, hay tệ hơn, bị thao túng cảm xúc bởi những cỗ máy “giả vờ cảm thông”. Liệu có ngày công nghệ trở thành “người thật”? Câu hỏi đặt ra là: nếu tiếp tục nhân hóa công nghệ đến mức hoàn hảo, liệu một ngày nào đó ranh giới giữa người và máy có biến mất? Câu trả lời còn bỏ ngỏ. Nhưng chắc chắn, hiểu rõ nhân hóa là gì sẽ giúp chúng ta không chỉ là người sử dụng công nghệ, mà còn là người làm chủ cảm xúc của chính mình khi đối diện với những cỗ máy ngày càng “thấu cảm”. Chúng ta có thể thích một robot vì nó “dễ thương”, có thể nói chuyện với trợ lý ảo vì nó “hiểu chuyện”, nhưng quan trọng là phải luôn nhớ: cảm xúc thật – chỉ đến từ con người . Lời kết Trong thế giới hiện đại, nhân hóa đang trở thành cầu nối giữa công nghệ và con người. Hiểu rõ nhân hóa là gì tại Góc Nhà Ong